Carnaval, de vooravond van de veertigdaagse vasten (da kenne ze in Ziche nie, denk ik),
die in Rooms-Katholieke landen en streken (Italië {Verona, Viareggio}, Frankrijk {Aix-en-Provence, Nice}, de Rijnstreek
{Basel, Rosenmontag te Keulen}, België {Aalst, Binche, Eupen, en Ziche natuurlijk}, in Nederland in Brabant en Limburg {Bergen op Zoom,
's-Hertogenbosch, Maastricht}, voorts in Latijns-Amerika , waar vooral Rio de Janeiro op het gebied van de carnavalviering
reputatie verworven heeft) feestelijk wordt gevierd, o.a. met de intocht van Prins Carnaval.
Het feest is van Italiaanse oorsprong en waarschijnlijk een vermenging van een Romeins lente- en een Germaans offerfeest.
Eén van de meest authentieke elementen is het dragen van maskers en vermommingen (op zen Ziche's, è moenebakkes),
vaak gebonden aan een streng traditioneel ritueel, als in Binche (België). De kerkelijke en wereldlijke overheid traden streng
op tegen de uitspattingen die het feest meermalen deden ontaarden. De Reformatie keurde het af.
Wat betekent het woord masker ? Daarover is geen éénstemmigheid ! Het zou stammen van het Arabische woord maskara,
hetgeen grappenmaker of nar betekent. Het blijkt óók een oorspronkelijk Germaans woord te zijn : maskô(n).
De betekenis hiervan zou zijn geweest : heks of demonisch wezen.
Sinds de Tweede Wereldoorlog treedt een herleving van de carnavalviering op, die gepaard gaat met een groeiende commercialisering,
en zijn de feestelijkheden in handen van carnavalverenigingen gekomen. Naar Duits voorbeeld worden in de meeste Nederlandse en
Belgische carnavalsplaatsen Prinsenverkiezingen (Wa's da ??) georganiseerd en treedt een Raad van Elf (carnavalbestuur)
op. Onder Rijnlandse invloed beginnen de voorbereidende activiteiten op 11 november, om elf uur elf minuten. Overigens heeft een
aantal carnavalvieringen niet langer op de vooravond van de vasten plaats.
De oorsprong van het woord is onzeker. Men heeft het van het Latijnse carne vale (= vlees, vaarwel) of van het Italiaanse
carne levare (= opruimen van het vlees) willen afleiden ; ook heeft men gemeend dat het zou samenhangen met de carrus navalis
(= scheepskar), het wagenschip dat in de lente in de Rijnstreek werd rondgetrokken. Deze laatste afleiding is evenals de eerstgenoemde
stelling onjuist, die van carne levare (in 965 voor het eerst in Italië vermeld) is de meest waarschijnlijke.
|
Elf is het gekkengetal. Op de elfde dag van de elfde dag maand, elf begint de voorbereiding voor carnaval.
Dan Prins Carnaval gekozen, vaak om elf uur elf. Samen met zijn raad van lef moet hij ervoor zorgen dat ook het komende carnaval een geweldig feest wordt.
Het woor carnaval komt waarschijnlijk van 'carne vale'. Dat is Latijn voor 'vaarwel vlees'.
Op de dag na carnaval, aswoensdag, begint voor katholieken een periode van veertig dagen vasten. Vanaf de laatste zaterdag voor de vasten-preiode tot en met
dinsdagavond, vastenavond, zetten ze nog even de bloemetjes buiten. In het vroege voorjaar wordt hevig carnaval gevierd in Vlaanderen en in Nederland,
vooral in Brabant en Limburg. Op dat feest hoor je verkleed te zijn. Je mag een mombakkes voordoen en niemand hoeft te weten wie je echt bent.
In de carnavalsoptocht rijden praalwagens vol gekken en dwazen. Aan het eind komt de prins voorbij met zijn raad van elf en brengen de carnavalsgroet.
Dansmariekes, een soort van majorettes maar dan met carnaval, huppelen op de hoempapamuziek van de fanfares en op de nieuwste carnavalshits.
Het regent confetti, papiersnippers, snoepjes en serpentines. Iedereen host en drinkt in cafés en feestzalen. Ook in Italië, Frankrijk en Duitsland
wordt massaal carnaval gevierd. In het zuiden van Duitsland gaan mensen skiën met hun verkleedkleren aan. In Charleroi in Wallonië bekogelen verklede mannen het
publiek met sinaasappels. De hele stad komt onder te zitten.
Het grootste carnavalsfeest wordt gevierd in Rio de Janeiro in Brazilië. Nergens ter wereld zijn de
kostuums zo schitterend en buitenissig.
|
"Met de populariteit van het carnaval gaat het steil bergaf, doordat jongeren het niet
meer kunnen opbrengen om maandenland aan een mooie carnavalswagen te werken en om zélf carnavalskledij in mekaar te knutselen", zegt
Jef Langenaeken, voorzitter van de FEN, de Federatie van Europese Narren. "De echte, georganiseerde carnavalisten vormen een uitstervend ras.
De enige uitzondering vormen steden als Aalst en Halle plus enkele bastions in Limburg (en Zichem in Oost-Brabant)".
Neem nu Limburg. De provincie die aan het carnavalsgekke Duitsland en Nederland grenst, heeft zelf
een grote carnavalstraditie. En toch, carnaval is er nauwelijks zichtbaar in het straatbeeld. "In Nederlands Limburg lééft carnaval veel meer
dan in Belgisch Limburg." zegt Jef Raedschelders, secretaris van de Maaseiker carnavalsvereniging 'Het Lui Wammes'. Ook de kwaliteit van de
deelnemende groepen laat aan onze kant van de grens al eens te wensen over. "Jongeren die in gescheurde jeans en T-shirt op een wagen kruipen
en daar grote luidsprekers opzetten met loeiharde technomuziek. Die moeten naar de Love Parade in Berlijn, maar niet in onze carnavalstoet",
meent Jef Raedschelders.
In de provincie Vlaams-Brabant is er zelfs een koepelvereniging van Carnavalssteden opgericht die het volksfeest moet promoten. Johan Vencken:
"Een gemeente als Gooik in het Pajottenland had ooit een bloeiende carnavalstraditie, maar die is compleet weg."
Toch is het door de straten
trekken op praalwagens een essentieel onderdeel van het carnaval, vindt Jef Langenaeken. "Wat steeds vaker gebeurt is dat carnavalswagens gehuurd
worden. Dan zie je zo'n wagen deze week in gemeente A en volgende week in gemeente B opduiken, maar veel creativiteit van de hurende vereniging
komt er niet aan te pas (dan is dat in Zichem toch wat anders !!)."
GELDZAAK
Waarom spreekt het carnaval minder aan dan vroeger? "Jongeren spelen liever computer of gaan skiën in
hun vrije tijd.", zegt Stefaan Top, professor volkskunde aan de KU Leuven. "Want een mooie carnavalsgroep maken, vergt (te) veel inzet. Daarnaast
doen ook commercialisering en het negatieve imago van het carnavalsfeest vele mensen afhaken."
Pardon? Commercialisering? "Weet je dat de prins carnaval van Keulen 25.000 euro op tafel moet leggen om zijn titel binnen te halen?", zegt professor Top.
"Niet dat het er in Vlaanderen ook al zo ruig aan toe gaat, maar je stelt toch vaak manipulaties en maffieuze intriges vast bij de prinsverkiezingen".
(en dit hebben ze nu juist in Zichem NIET nodig om het carnaval geslaagd te maken !!)
SLECHTE NAAM
Daarnaast heeft het carnaval volgens Top bij de publieke opinie een slechte naam gekregen, doordat de media
alleen maar inzoomen op uitspattingen zoals drankmisbruik of vechtpartijen. "Dat vele mensen dag en nacht keihard werken om hun praalwagen en groep te doen
schitteren, dat wordt niet belicht. En dat is jammer, want een carnavalsvereniging is ook een perfect wapen tegen de verzuring".
Maar het kan ook anders: rond 1900 was het carnaval doodgebloed in Halle, maar onder impuls van het stadsbestuur en de kerk werden de mensen gestimuleerd
om carnaval te vieren. Een deel van het ingezamelde geld ging zelfs naar sociale doelen. En nu is carnaval er even springlevend als in Aalst (en Ziche oek !!),
het mekka van het Vlaamse carnaval."
Meer info over carnaval in Vlaanderen is te vinden op de website
www.fenvlaanderen.be
|
